Onze Duitse Steinkauz

In 2017 troffen wij tijdens het broedseizoen in Moergestel een steenuil aan (V) met een ring uit Helgoland. Zij had op dat moment vier jongen. De terugmelding via Griel maakte duidelijk dat zij als nestjong in 2015 was geringd in Ortenberg (Duitsland). Dat is verrassend ver voor een steenuil. Zij had een afstand afgelegd van 300 km van de ringplaats.

Van steenuilen is bekend dat zij in beginsel een grote afstand af kunnen leggen op zoek naar een eigen territorium. Maar dat zij zich vervolgens vaak vestigen in de buurt van hun broedplaats. Deze steenuil week daar van af en was een aantal jaren zeer succesvol in ons gebied. Zo kropen er in vijf jaar tijd twintig jongen uit het ei. Na twee jaar op hetzelfde adres gebroed te hebben, koos ze er in 2019 voor om honderd meter verderop bij de buren haar kroost groot te brengen en ook daar was ze succescol. Zowel de erfbewoners van beiden adressen als wij keken jaarlijks uit naar deze bijzondere uil van Duitse komaf. Het afgelopen broedseizoen bracht zij nog zes jongen groot die ook allen succesvol zijn uitgevlogen.

Een ongeluk zit in een klein hoekje. De erfbewoners troffen haar in juli dood aan onder een boom met een trauma boven haar snavel. We hopen maar dat haar jongen de goeie Duitse genen hebben geërfd en ook zo reislustig en succesvol zijn.

Beeldmateriaal: P.v.d Meijdenberg

FC Uilenbal (Filmpje van een bijzonder steenuilennest)

2 mei trof Anita tijdens een kastcontrole drie volwassen uilen aan in een nestkast. Dit was een mannetje met twee vrouwtjes. Daar lagen maar liefst 11 eieren bij. Dat deze een week nadien ook allemaal uitkwamen was niet de verwachting maar wel de werkelijkheid.

Er zijn wel gevallen bekend van bigamie, maar nog nooit met zoveel eieren als resultaat. En dat ook alle eieren uitgekomen zijn is uniek. We hadden dus in een keer een compleet voetbalelftal: FC Uilenbal. Na twee weken waren alle elf kuikens nog in leven.

Op 25 mei was de keeper van ons elftal uit het veld gestuurd (lees in de magen van broers of zusjes beland). 26 mei kwam Ronald van Harxen (Steenuilenoverleg Nederland) op kraamvisite. Hij had aangegeven alleen voor dubbele cijfers over te komen uit de Achterhoek. Onder zijn toeziend oog hebben Christien en Anita alle veldspelers geringd. Ronald gaf het advies om wekelijks de kast te controleren en schoon te maken.

Dat was geen overbodig advies. Dat bleek bij de volgende controle op 1 juni: het was een enorme drekzooi in de kast. De uilen waren te smerig om aan te pakken. De drek werd gecompenseerd met een ongekende felheid en levendigheid. Op dit moment besloten we niet alleen de kast schoon te maken maar ook de uiltjes zelf, die het anders niet gered zouden hebben.

Een jong was door de erfbewoner dood en zonder kop gevonden onder aan de nestkast. En er was een uiltje verdwenen.

Tijdens de volgende controle een week later vonden we nog steeds acht uilen in de kast. Op 15 juni nog zes en 21 juni drie.

We gaan er vanuit dat ze succesvol uitgevlogen zijn en dat deze uiltjes het gezien hun felheid en hun aanvalscapaciteiten wel zullen overleven.

https://youtu.be/KBw4sSGVWyo - (korte versie 17 minuten)
https://youtu.be/m9WMEl9UixM - (lange versie 31 minuten)

Plantdag op steenuilenerven

Op zaterdag 3 november heeft de Steenuilenwerkgroep in samenwerking met de Landschapsbeheergroep besdragende- en andere insectentrekkende struiken aangeplant op een tweetal steenuilenerven. Deze dienen als voorbeeld om te laten zien hoe je vogels en insecten naar je erf kunt lokken.

De steenuil, die hoog in de voedselketen staat, zal daar zeker blij mee zijn want hij houdt van een gevarieerd menu waar niet alleen muizen en insecten op staan, maar ook af en toe een vogel. Om de vogels een eerlijke kans te geven zijn er tevens doornachtige struiken aangeplant zodat ze daar in kunnen vluchten bij gevaar.

Naast de voorbeelderven hebben een aantal erfbewoners in Haaren, Moergestel en Oisterwijk ook struiken gekregen om zelf te planten. Het werk kon verricht worden door het bedrag van 1000 euro dat Streekfonds Het Groene Woud ter beschikking stelde om de biodiversiteit te vergroten. De plantdag viel samen met de Landelijke Natuurwerkdag.

Concurrentiestrijd tussen kauwen en steenuilen

De kauw en steenuil zijn beide holenbroeders. Ze vechten daarom regelmatig met elkaar om dezelfde nestruimte. Deze gevechten kunnen er heftig aan toe gaan. De kauw heeft een grote snavel waarmee hij veel schade aan kan richten. Maar tegelijkertijd vinden we de kauw ook wel eens als prooidier terug in de nestkast. Ze zijn dus aan elkaar gewaagd.

De steenuilenkasten van Brabants Landschap zijn voorzien van een sluisje. Hierdoor wordt het lastig voor de kauw om grote takken naar binnen te brengen. Maar deze slimmerik heeft hier wel een antwoord op, hij gebruikt nu kleinere takken om zijn nest te bouwen. Meestal in het binnenste gedeelte maar soms bouwt hij zelfs een nest in het voorportaal van de kast. Hierdoor wordt het voor de steenuil veel moeilijker om de kast binnen te komen en soms wordt hij door de kauwen op deze manier zelfs opgesloten in zijn eigen nestkast.

Om de concurrentie om de broedplaatsen tegen te gaan, zou men kunnen overwegen om op uilenerven ook kasten voor kauwen te plaatsen. In België heeft men de oplossing gezocht in het kleiner maken van het invlieggat zodat steenuilen wel en kauwen niet naar binnen kunnen.

Dat het verstandig is hier eens goed over na te denken, bewijst onderstaand voorbeeld uit Moergestel.

De gehavende uil op de foto troffen we een tijdje terug aan in een nestkast. Met één oog staarde hij ons doordringend aan, het andere oog was niet zichtbaar. Eruit gepikt of verborgen onder een dikke korst? Onder de kast lag de kop van een kauw, in de nestkast vonden we het andere gedeelte van de vogel. Op het nestmateriaal van de kauwen zaten nu twee uilen, waarvan één zeker een vrouw getuige de broedvlek op haar buik. Ook lagen er 3 eieren. Eénoog had ook een kale plek op de buik waardoor het voor ons niet meteen duidelijk was of dit de man was. Gelukkig was hij wel geringd zodat we vast konden stellen dat het hier om het mannetje ging dat ook eerder hier samen met dit vrouwtje gebroed had.

Eénoog was aardig verzwakt en we waren bang dat hij het niet zou redden. Bij de tweede controle waren tot onze verbazing en verrassing nog steeds beide uilen aanwezig. Ze waren goed doorvoed en ook de gehavende uil maakte een vitale indruk. Helaas bleek het rechter oog verloren maar ondanks deze beperking leek het erop dat het hem nog prima lukte om voldoende prooien te vangen. Misschien helpt het vrouwtje ook bij de jacht maar zonder camerabeelden kunnen we er alleen maar naar gissen. De eieren waren goed bebroed volgens onze ‘vogeleierenexpert’. Bij de derde controle troffen we ma met twee jonge uiltjes. Allen goed doorvoed en in goede conditie. Blijkbaar was het mannetje ondanks zijn beschadigde oog toch in staat om goed voor zijn gezin te zorgen.

Een bio divers steenuilenerf

Onlangs heeft de Steenuilenwerkgroep van IVN Oisterwijk een project ingediend voor de verbetering van de biodiversiteit in Het Groene Woud. Met ons project willen we steenuilenerven geschikter maken voor andere vogels en insecten. De steenuil die hoog in de voedselketen staat zal daar zeker blij mee zijn want hij houdt van een gevarieerd menu waar ook af en toe een lekker vogeltje op staat.

De aanvraag is gehonoreerd en we hebben een voucher ter waarde van €1000,- toegekend gekregen. Hier gaan we vogelvriendelijke beplanting voor kopen zoals besdragende struiken om vogels te lokken en doornachtige struiken zodat vogels hierin kunnen vluchten bij gevaar. Zo hebben de vogels ook een eerlijke kans. Deze struiken gaan we aanplanten op door ons uitgekozen steenuilenerven.

Ieder jaar stelt Streekfonds Het Groene Woud een bedrag beschikbaar voor projecten. De eerste inventarisaties van steenuilenerven zijn inmiddels achter de rug. De realisatie van het project zal in het najaar plaats gaan vinden en er zullen twee erven als voorbeeldtuin gaan dienen.

Foto: (Kiekis) Michel Verhoeven

Uiltjes ringen in Landleven

In het magazine Landleven staat deze maand een artikel over het ringen van steenuilen in ons werkgebied. Het artikel laat ook de erfbewoners aan het woord en maakt duidelijk dat zij erg begaan zijn met het wel en wee van de uilen. De medewerking van deze mensen is voor het behoud van de steenuil erg belangrijk.

https://issuu.com/uilenbeschermingbrabant/docs/landleven_2016_uilskuikens_ringen_-

Natuurfotograaf André Eijkenaar op bezoek

Op koningsdag kregen wij de koning der natuurfotografen, André Eijkenaar, op bezoek. André is de hofleverancier op fotogebied van alle uilenwerkgroepen.

Naast het fotograferen heeft André ook actief meegewerkt tijdens de eerste kastcontroles van de steenuil. We hebben volop geprofiteerd van zijn enthousiasme: het dragen van de ladder, het controleren van de kasten. Daarnaast hebben we veel van elkaar kunnen leren. Eigenlijk is André een kerkuilenman, maar hij draagt de steenuil een warm hart toe. Hij vond het des te leuker omdat er in Groningen (waar hij vandaan komt) nog maar 12 broedpaartjes van de steenuil zijn.

André heeft naast het veldwerk de tijd genomen om zijn tentje op te zetten op een steenuilenerf. Hier heeft hij mooie foto’s kunnen maken van de steenuil waar wij erg blij mee zijn. Op het uilenerf was onlangs ook een kerkuilenkast geplaatst. De kerkuil leek sinds plaatsing van de kast echter verdwenen, volgens de erfbewoners. André kwam er achter dat niet alleen de steenuil maar ook de kerkuil aanwezig is op het erf, en dat naar alle waarschijnlijkheid beide uilen hier aan het broeden zijn.

Werkbezoek zuiderburen bij Uilenwerkgroepen Oisterwijk

Afgelopen zaterdag 25-02-2017 hadden wij enkele Belgische uilenbeschermers (Lode van der Velde en Philippe Smets) op bezoek om hen ons werkgebied te laten zien. Deze dag stond in het teken van kennisuitwisseling. Eerder brachten wij zelf een werkbezoek aan Philippe Smets die in Tienen woont. We begonnen zaterdag met de laatste wintercontrole van steenuilen, waarbij uilen op ringen werden gecontroleerd en de ongeringde uilen geringd werden. Lode en Philippe maakten kennis met onze Brabantse uilen en werden ook aan het werk gezet. We gingen daarna op zoek naar een Belgische steenuil die twee jaar in ons gebied heeft gebroed. Helaas liet zij zich niet zien. Lode en Philippe waren erg gecharmeerd van de mooie boerderijen. Wat hen verder opviel was dat de doorgaande wegen in onze dorpen een geweldig achterland hebben met veel mogelijkheden voor de steenuil. Natuurlijk kwamen zij ook voor de ransuil. Het aantal ransuilen op de winterroest die wij bijhouden is voor Belgische begrippen ongekend. We gingen dan ook naar de grootste winterroest van Brabant. Onze Belgische uilenvrienden hebben de nodige ervaringen opgedaan. Ook omdat er nog een bevriende roofvogelwerkgroep aansloot: de schRansuilenclub. De dag werd afgesloten met een geweldige maaltijd. Het is goed schransen bij onze eigen Bourgondische kok.

Vrije Vogelactie door Uilenwerkgroepen Oisterwijk

Het was een mooie dag zaterdag 6 augustus. Met behulp van veertien enthousiaste en zeer geïnteresseerde kinderen in de leeftijd van 7 ...tot 14 jaar hebben de Uilenwerkgroepen van IVN Oisterwijk 4 steenuilen 1 kerkuil en 2 bosuilen vrij kunnen laten in geschikte biotopen. De uilen werden eerst geringd in een veldschuur op een uilenerf. Dit omdat men wil volgen hoe het met de uilen gaat en of zij het weer kunnen redden in de vrije natuur. De uilen zijn tijdens het veldwerk met behulp van de kinderen vrijgelaten in Moergestel, Oisterwijk, Hilvarenbeek, Biezenmortel en Udenhout. Deze actie was bedoeld als een positieve tegenreactie op de vele uilententoonstellingen op jaarmarkten, braderieën, maar ook shows e.d in Oisterwijk en omstreken. Met dank ook aan meewerkende collega uilenwerkgroepen uit de omgeving. De uilen komen van Stichting Vogelasiel Someren die nadat zij zijn gerehabiliteerd weer vrijgelaten konden worden. De kinderen en de uilenwerkgroepen spreken van een groot succes. Wel zo fijn want de jeugd van nu zijn de uilenbeschermers van de toekomst!

Uilenbescherming bij Koffietijd!

In het kader van de 'Week van de vrijwilliger' kregen wij zaterdag 5 maart het televisieprogramma 'Koffietijd' op bezoek. Zij gingen mee om het veldwerk te bekijken. Het was een mooie dag, en een mooie gelegenheid om het beschermingswerk onder de aandacht te brengen. Het resultaat is hier terug te zien. Wie weet levert deze aandacht weer nieuwe beschermers op. Want naast het nuttige is uilenbescherming ook een leuke en altijd inspirerende bezigheid!

Roepende mannetjes

De steenuilen zijn weer volop aan het roepen. In de nachtelijke uren horen we uit verschillende hoeken hun welluidende klanken. De mannetjes geven hiermee hun territorium aan en ze lokken daarmee de vrouwtjes. Hierdoor worden de banden aangehaald en is de paarvorming een feit. De mannetjes zijn soms echte macho’s want ze zijn erg territoriaal en concurrenten worden dan ook met harde vleugel verjaagd. Gezien het veelvuldig roepen in ons werkgebied klinkt dit als een mooie belofte voor het aankomende broedseizoen. Heeft u ook een roepend mannetje op uw erf dat nog niet bekend is bij de werkgroep of neemt u andere uilenactiviteiten waar, dan kunt u dit doorgeven aan onze contactpersonen.

Van muis tot vogel tot kannibaal

Al bij de eerste controles van de nestkasten troffen wij als prooien weinig muizen aan. Erg jammer omdat wij net van STONE een muizendeterminatiekaart hadden gekregen. Die ligt nu in de kast voor volgend jaar. In plaats van muizen vonden we des te meer vogelveren in de kasten. Dit is niet zo verwonderlijk omdat de steenuil makkelijk kan overschakelen naar ander voedsel. Het geeft aan dat de muizenstand na het goede muizenjaar van 2014 is ingezakt. Ook was er op sommige locaties een voedselprobleem, waardoor de jongen ten prooi zijn gevallen aan de ouders. Verder troffen we kasten aan die te smerig waren om open te maken. Waarschijnlijk zijn de vele regenwormen, die aan de jongen zijn gevoerd, de oorzaak. Zij veroorzaken diarree. Als laatste willen wij enkele opmerkelijke prooien noemen die wij in de nestkasten tegenkwamen: grote bonte specht en een adulte boerenzwaluw.

Steenuilenwerkgroep Oisterwijk deelt steenuilveilige drinkbakken uit

Afgelopen zondag deelde Steenuilenwerkgroep Oisterwijk steenuilveilige drinkbakken voor het vee uit aan erfbewoners waar ook echt uilen huizen. Een uitvinding van STONE om te voorkomen dat jonge uilen verdrinken in waterbakken. (Veel jonge uilen worden blootgesteld aan allerlei gevaren en overleven het eerste jaar niet. Verdrinking is een van de oorzaken)

Door de aanpassing, een binnenbak die er uitziet als een wasmand, kunnen de uilen tegen de wand omhoogklimmen. Meer hier over kunt u lezen op de site van STONE. In elk geval kwamen de bakken op tijd aan bij de erfbewoners en zijn zij klaar voor het broedseizoen, met in elk geval één zorg minder.

Deze actie werd mogelijk gemaakt door Stichting Landschapsbeheer van Vogelwerkgroep Midden-Brabant. Deze stichting steunt natuur- en vogelbeschermingsactiviteiten in de regio door middel van een financiële bijdrage.

Steenuilenwerkgroep ontvangt financiële bijdrage voor veilige drinkbakken

Stichting Landschapsbeheer van Vogelwerkgroep Midden-Brabant verricht werkzaamheden ter bescherming van kleine landschapselementen. Ook steunt deze stichting natuur- en vogelbeschermingsactiviteiten in de regio door middel van een financiële bijdrage.

Op koningsdag ontving Steenuilenwerkgroep Oisterwijk een financiële bijdrage voor de aanschaf van drinkbakken voor het vee die veilig zijn voor de steenuil. Een uitvinding van STONE om te voorkomen dat jonge steenuilen verdrinken in waterbakken. Veel jonge steenuilen worden het eerste jaar blootgesteld aan allerlei gevaren en overleven het eerste jaar niet. Verdrinking is één van de gevaren.

Alle erven in het werkgebied van de werkgroep Oisterwijk waar daadwerkelijk steenuilen huizen, ontvangen binnenkort zo’n steenuilveilige drinkbak. Met een beetje geluk zijn de bakken binnen nog voor de eieren uitkomen.

Op het volgende filmpje, een proef uitgevoerd door STONE, kunt u zien hoe het werkt.

De werkgroep bedankt namens de uilen Stichting Landschapsbeheer zonder wie deze aankoop niet mogelijk zou zijn geweest.

Roepende mannen

In deze periode kun je ook het mannetje van de steenuil horen. Met zijn roep bakent hij zijn territorium af, en probeert zo een vrouwtje te versieren. De territoriumroep is een langgerekte roep: ‘guuuk guuuuk’. Het vrouwtje kan hierop reageren met een contactroep: ‘sjrie sjrie’. Mocht het tot paarvorming komen dan wordt er druk geknuffeld. Bij de steenuil kunnen we zeker van een bruidstijd spreken. Foto steenuilen: Rob Belterman

Steenuil in woonwijk

In de afgelopen periode heeft een steenuil zich gevestigd midden in een woonwijk. De bewoners zagen de uil onder een kapotte dakpan naar buiten koekeloeren. De bewoners maakte daarop zelf een steenuilenkast, en plaatste deze naast de schoorsteen. Vervolgens werd de dakpan gemaakt. De uil zit inmiddels al een aantal weken op de locatie. De plek is niet echt geschikt voor de steenuil. Achter de afgesloten tuin ligt wel een stuk terrein braak. Maar dit is vrij geïsoleerd en je vraagt je af hoe de steenuil zich hier kan redden. Waarschijnlijk gaat het om een uil die nog geen eigen territorium heeft kunnen vinden. Op de lange termijn verwachten we niet dat hij zich hier blijvend zal vestigen. Het is bekend dat jonge uilen als zij zijn uitgevlogen op zoek gaan naar een eigen stek. Ze kunnen daarbij grote afstanden afleggen voor zij daadwerkelijk een eigen territorium hebben gevonden. Soms blijven zij een tijdje ergens hangen om dan toch weer door te trekken. Er komen wel vaker meldingen van steenuilen die in de problemen zijn gekomen midden in een woonwijk of in een industriegebied. Hoe het deze uil vergaat volgen wij op de voet.

In zeldzame gevallen komen er wel eens uilen voor op locaties waar je ze niet verwacht. Zo kregen we van Joep van de Laar (STONE) een melding van uilen die al jaren in een woonwijk in het midden van het land verblijven. Zelfs in het centrum van Lucca (Italië) schijnen al jaren steenuilen te zitten.

Braakballen aflevering 8

Een nieuwe aflevering van Braakballen! Deze aflevering kunt u vinden onder fun & info. Een informatief programma over uilen door Anita van Dooren en cameraman Joost van den Berg (Oisterwijk in beeld).

In deze achtste aflevering van Braakballen! neemt Anita van Dooren haar collega Christien Hermsen mee om een nest in de boom te hangen, speciaal voor ransuilen. Dat moet op 15 meter hoogte worden bevestigd op een tak. Dat gaat niet zo gemakkelijk en daarom hebben ze een boomklimmer ingeschakeld. Omdat de cameraman altijd een beetje dolt met de dames wordt hij gedwongen om ook eens in de boom te klimmen. Dat begint leuk, maar gaat dat wel goed? Kijk naar het bewogen slot van deze, mogelijk laatste Braakballen!, want zonder Joost als cameraman is er geen Braakballen!

Landelijke steenuilendag 25 oktober 2014 in Rhenen.

Zaterdag 25 oktober jl. vond de Landelijke Steenuilendag plaats in Rhenen. Eén van de sprekers was Beat Naef-Daenzer. Met zijn presentatie over gezenderde jonge steenuilen om hun overleving en verspreiding in Zuid-Duitsland te onderzoeken en met name de plaats waar ze zich uiteindelijk gaan vestigen, wist hij het publiek te boeien. Uit de resultaten kwam naar voren dat jonge steenuilen behoorlijke afstanden afleggen in een zoektocht naar een eigen territorium, maar dat zij zich uiteindelijk niet ver van de ouderlijk nestlocatie vestigen (hooguit een paar kilometer). Joep van de Laar (verbonden aan STONE) heeft in de jaren zeventig en tachtig hier ook al onderzoek naar gedaan. Zie: artikel Bron: steenuil.nl / Limosa

Het afgelopen jaar was een enorm goed muizenjaar. En dat zagen landelijk alle uilenbeschermers terug tijdens de broedcontrole. Het record was een aantal van 57 muizen in één nestkast, waarvan zeven in het voorportaal (natuurlijk bij Steenuilenwerkgroep Oisterwijk). Muizen determineren op soort is nog niet zo makkelijk. Om in het broedseizoen de prooien beter te kunnen determineren, heeft STONE een muizendeterminatiekaart laten maken. Hiermee hebben uilenbeschermers een goede handleiding om mee aan de slag te gaan en kunnen ze meewerken aan een prooienonderzoek. Op[ deze manier wordt er informatie verkregen over het voorkomen van bepaalde muizen in het territorium van de steenuilen. Deze informatie kan men doorgeven aan STONE en draagt bij aan onderzoek tot bescherming van de uilen. De muizendeterminatiekaart is verkrijgbaar bij STONE.

Verder was het weer een gevarieerde en geslaagde dag, waar ook Brabant goed vertegenwoordigd was. Dit kwam tot uiting in een presentatie van Marco Renes met als thema de Brabantse uilenbescherming.

Landpark TV Assisië interviewt Oisterwijk in beeld

Landpark TV is het interne TV kanaal voor cliënten van Stichting Prisma, Landpark Assisië in Biezenmortel. Prisma is er voor mensen met een verstandelijke beperking. Ilse de Veer is 28 jaar en werkzaam binnen AC Groen van Landpark Assisië. Deze eigentijdse dame is goed gebekt, heeft een eigen mening en kan dat goed verwoorden. Ilse is een fan van het programma "Braakballen!" Zij wilde graag de cameraman van Oisterwijk in Beeld, Joost van den Berg ontmoeten om hem eens aan de tand te voelen. Joost nam de uitnodiging aan en bij deze het resultaat. Lees meer.